Αγιος Διάδοχος Φωτικης

Ὁ Ἅγιος Διάδοχος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον σημαντικοὺς νηπτικοὺς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Εἶναι ἐκπληκτικὸ τὸ πὼς ἕνας τόσο μεγάλος θεολόγος καὶ νηπτικὸς πατέρας εἶναι τόσο λίγο γνωστὸς στὸν εὐρύτερο ἐκκλησιαστικὸ χῶρο, παρ’ ὅτι ἀρκετοὶ ἀπὸ τοὺς μεταγενεστέρους πατέρες καὶ ἐκκλησιαστικοὺς συγγραφεῖς, παραπέμπουν ἀρκετὲς φορὲς στὸν Ἅγιο Διάδοχο καὶ ἐγκωμιάζουν τὸ ἔργο του.

      Δὲν ἔχουμε πολλὲς πληροφορίες σχετικὰ μὲ αὐτὸν ἀπὸ σύγχρονές του πηγές, πιθανῶς ἐπειδὴ ἡ Ἤπειρος τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν ἀπομονωμένη ἀπὸ τὰ μεγάλα ἐκκλησιαστικὰ κέντρα τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ἡ ζωὴ καὶ ἡ δράση τοῦ Ἁγίου δὲν ἦταν εὔκολο νὰ γίνει ἐπαρκῶς γνωστὴ σὲ εὐρεῖς ἐκκλησιαστικοὺς κύκλους.

         Ἀκόμη εἶναι ἄξιο προσοχῆς τὸ ὅτι ἡ κυρίως Ἑλλάδα, ἀπὸ τὸν 3ο ἕως τὸν 9ο μ.Χ. αἰώνα προσέφερε λίγα στὴν ἀνάπτυξη τῆς χριστιανικῆς θεολογίας.  Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἅγιο Διάδοχο, κανένας ἀξιόλογος ἐκκλησιαστικὸς συγγραφέας δὲν ἐμφανίστηκε κατὰ τοὺς χρόνους του σ’ αὐτὴν. Σὲ τοῦτο συνετέλεσε καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι μέχρι τὸν 8ο αἰώνα, ἡ Ἐκκλησία τῆς κυρίως Ἑλλάδος ἦταν διμερῶς προσανατολισμένη. διοικητικῶς μὲ τὴν ρωμαϊκὴ Δύση καὶ πνευματικῶς μὲ τὴν ἑλληνικὴ Ἀνατολή. Πιθανότατα πάντως στὴν σιωπὴ περὶ Διαδόχου, νὰ συνέβαλε καὶ ὁ χαρακτήρας τοῦ ἰδίου τοῦ Ἁγίου. Διότι αὐτὸς ποὺ κήρυξε μὲ τόσο ζῆλο τὴν ἀνάγκη τῆς ἐσωτερικῆς καλλιέργειας, περισυλλογῆς καὶ ταπεινώσεως, θὰ ἀπέφευγε πάντα τὸ θόρυβο γύρω ἀπὸ τὸ πρόσωπό του.

         Ὁ Ἅγιος Διάδοχος ἔζησε κατὰ τὸνἰώνα καὶ ἦταν ἐπίσκοπος τῆς Φωτικῆς στὴν Παλαιὰ Ἤπειρο τοῦ Ἰλλυρικοῦ.  Σύμφωνα μὲ τὶς τελευταῖες ἀνακαλύψεις ἐπιγραφῶν καὶ ἐρειπίων ἐκκλησιῶν, βορειοδυτικότερα τῆς Παραμυθιᾶς Θεσπρωτίας, ἡ ἄνω πόλη τῆς Φωτικῆς μὲ τὴν ἀκρόπολή της βρίσκονταν στὴ θέση τῆς σημερινῆς Παραμυθιᾶς, ἐνῶ ἡ κάτω πόλη χαμηλότερα στὴ θέση «Λιμπόνι».

 5ο μ.Χ. α

  Ἡ Φωτικὴ ἦταν μία ἀπὸ τὶς σπουδαιότερες πόλεις τῆς Ἠπείρου στὴν ἀρχαιότητα καὶ διατηρήθηκε μέχρι τὸν 13ο μ.Χ. αἰώνα, ὅποτε παρήκμασε ἢ καταστράφηκε λόγω ἐπιδρομῶν καὶ τῆς ἐλονοσίας. Ἀπὸ ὑπαινιγμοὺς ποὺ συναντοῦμε στὰ κείμενα τοῦ Ἁγίου Διαδόχου, μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ὅτι στὴν ἐποχή του ἡ Φωτικὴ περιβάλλονταν ἀπὸ πλούσια περιβόλια καὶ σκιώδη δένδρα, κοσμοῦνταν μὲ πολυτελὴ οἰκοδομήματα καὶ λουτρὰ καὶ εἶχε ἀνεπτυγμένη κοινωνικὴ ζωή.

         Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς μεταγενεστέρους ἐκκλησιαστικοὺς συγγραφεῖς ποὺ ἀναφέρουν τὸν Διάδοχο παραθέτοντας χωρία ἀπὸ τὰ ἔργα του καὶ μάλιστα μὲ τὰ ἐπίθετα ἅγιος, μακάριος καὶ θεῖος, ἔχουμε τὶς ἑξῆς τρεῖς ἄμεσες μαρτυρίες γι' αὐτόν.

         α) Ὁ Ἅγιος Διάδοχος περιλαμβάνεται μεταξὺ τῶν ἐπισκόπων τῆς Ἠπείρου ποὺ ὑπέγραψαν τὴν Ἐπιστολὴ γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Προτερίου Ἀλεξανδρείας, στὸν αὐτοκράτορα Λέοντα Α΄ τὸ 458 μ.Χ.

         β) Στό ἔργο τοῦ Βίκτωρος ἐπισκόπου Βίτης  Historia persecutionis Africanae provinciae, (τέλη 5ου μ.Χ. αἰῶνος), γίνεται ἐπαινετικὴ μνεία τοῦ Ἁγίου Διαδόχου, ἀποδεικνύοντας τὸ κύρος του ὡς συγγραφέως μεταξὺ τῶν συγχρόνων του, ἀφήνοντας νὰ φανεῖ καὶ κάποιος σύνδεσμος τοῦ Διαδόχου μὲ τὴν Ἀφρική, πιθανῶς μέσω τοῦ Εὐγενίου ἐπισκόπου Καρχηδόνος, μαθητοῦ τοῦ Ἁγίου, στὸν ὁποῖο ἀφιερώνεται τὸ ἔργο.

         γ) Ὁ Φώτιος διασώζει πληροφορία τῆς Συνοδικῆς Ἐπιστολῆς τοῦ Σωφρονίου Ἱεροσολύμων, κατά τὴν ὁποία μεταξὺ τῶν κυριωτέρων ἀντιπάλων τῆς αἱρέσεως τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ ἦταν καὶ ὁ Διάδοχος Φωτικῆς.

         Σύμφωνα μὲ τὰ ἀνωτέρω, ὁ Διάδοχος ἔγινε ἐπίσκοπος Φωτικῆς μεταξὺ τοῦ 451 καὶ 458 μ.Χ. Ἡ διάρκεια τῆς ἀρχιερατείας του καὶ τὸ ἐκκλησιαστικό του ἔργο λεπτομερῶς εἶναι ἄγνωστα. Ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα ποὺ γνωρίζουμε ἢ μποροῦμε νὰ ὑποθέσουμε, διακρίθηκε κυρίως σὲ τρεῖς τομεῖς δράσεως. τὴν ὀργάνωση τοῦ μοναχικοῦ βίου, τὴν καταπολέμηση τῶν αἱρέσεων καὶ τὴν συγγραφή.

         Ἀπὸ τὰ ἔργα του συμπεραίνουμε ὅτι στὴν Ἤπειρο εἶχε ἤδη εἰσαχθεῖ εὐρύτατα ὁ μοναχικὸς βίος, ὅτι ὑπῆρχαν κανόνες ποὺ ρύθμιζαν τὸν βίο τῶν μοναχῶν καὶ ὅτι οἱ μοναχοὶ διακρίνονταν σὲ δυὸ κατηγορίες, αὐτοὺς ποὺ ζοῦσαν σὲ κοινόβια ἢ μέσα στὶς πόλεις καὶ αὐτοὺς ποὺ ζοῦσαν ἀνὰ δυὸ ἢ τρεῖς ἀναχωρητικὰ μακρυὰ ἀπὸ τὸν κόσμο.

         Ὁ ἀριθμὸς τῶν ἔργων ποὺ συνέγραψε ὁ Ἅγιος Διάδοχος εἶναι ἄγνωστος. Τρία πάντως ἀπὸ αὐτὰ διασώθηκαν μέχρι τὶς μέρες μας. ἡ Ὅρασις, ὁ Λόγος εἰς τήν Ἀνάληψιν καί τά Ἑκατόν κεφάλαια. Ἴσως δὲν εἶναι συμπτωματικὸ ὅτι τὸ πρῶτο ἔργο διαπραγματεύεται κυρίως τὰ περὶ Θεοῦ, τὸ δεύτερο τὰ περὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ τρίτο τὰ περὶ ζωῆς ἐν Ἀγίῳ Πνεύματι, ἔτσι ὥστε νὰ δημιουργεῖται ἕνα εἶδος τριλογίας.

 Σημαντικότερο καὶ ἐκτενέστερο ὅλων εἶναι τὰ Ἑκατὸν κεφάλαια, ἔργο βαθύτατης πνευματικῆς ἐμπειρίας, ἁγιοπνευματικὸ στὴν κυριολεξία, διατυπωμένο μὲ ἁπλότητα καὶ σαφήνεια. Ὅσο σαφὴς ὅμως καὶ ἂν εἶναι ἡ διατύπωση τῶν ἁγιοπνευματικῶν ἐμπειριῶν, μόνο μὲ τὴν ἐσωτερικὴ συγγένεια θὰ μπορούσαμε νὰ τὶς αἰσθανθοῦμε. Θὰ ἔπρεπε δηλαδή, νὰ βρισκόμαστε στὴν πνευματικὴ κατάσταση τοῦ Ἁγίου Διαδόχου, ἡ ψυχὴ τοῦ ὁποίου φλέγονταν ὁλόκληρη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ὁ νοῦς του ἦταν μέσα στὴ  λάμψη τοῦ ἀκτίστου φωτός, ἡ ταπείνωση τὸν συγκρατοῦσε σὲ αὐτογνωσία, οἱ πνευματικὲς θεωρίες  διαδέχονταν ἡ μία τὴν ἄλλη, ἡ προσευχὴ μέσα στὴν καρδιὰ του εἶχε γίνει ἕνα μὲ τὴ φύση του, ἡ μυστικὴ ἕνωσή του μὲ τὸν Θεὸ ἦταν συνεχής, γιὰ νὰ καταλάβουμε μὲ πληρότητα τὸ περιεχόμενο τῶν ἐμπειριῶν του.

         Ἀναμφίβολα ὁ Ἅγιος Διάδοχος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους νηπτικοὺς πατέρες, ποὺ ἐπηρέασε θετικὰ τὴν μοναστικὴ καὶ πνευματικὴ παράδοση καὶ πλούτισε τὴν  ἡσυχαστικὴ καὶ θεολογικὴ γραμματεία τῆς Ἐκκλησίας.

         Ἡ Ἐκκλησία τῆς Θεσπρωτίας καυχᾶται ἐν Κυρίῳ γιὰ τὸν θεοφόρο Ἅγιο Διάδοχο, ὁ ὁποῖος ἐποίμανε τὸν λαὸ της πολλοὺς αἰῶνες παλαιότερα, ἀλλὰ καὶ σήμερα στέκει ἄγρυπνος μεσίτης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ προστάτης αὐτῆς, μαζὶ μὲ τὸν θαυματουργὸ πολιοῦχο της Ἅγιο Δονάτο καὶ τὴν σεπτὴ χορεία τῶν λοιπῶν Ἁγίων ποὺ στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων ἀνεδείχθησαν καὶ καθηγίασαν τὰ μαρτυρικά της χώματα.

         Ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Διαδόχου τελεῖται πανηγυρικῶς στὶς 29 Μαρτίου ἑκάστου ἔτους στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἀναστασίου Παραμυθίας καὶ παράλληλα γίνονται ἐνέργειες γιὰ τὴν ἀνέγερση Ἱεροῦ Ναοῦ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου.